Catherine Malfait, Stijn Vanhoof en Geert Speltincx
Een spreekbeurt blijft in de klas regelmatig beperkt tot het effectief geven van de voorstelling. Of het goed gaat, hangt dan af van de inspanningen die de ouders leverden in het ondersteunen van hun kind. Dat is jammer voor leerlingen die deze ondersteuning thuis niet hebben. In deze blog schetsen we hoe je de leerlingen (eerder dan hun ouders) stimuleert tot diepgaand leren aan de hand van de spreekbeurt door eenvoudige principes uit ‘Groeien in executieve functies. Hoe? Zo!’ en ‘Feedback in de klas: Verborgen leerkansen’ toe te passen. Stapsgewijs opbouwen in de klas staat centraal. Ontdek een mengeling van werkvormen en kies wat bij jou en je klas past.
Stap 1: duidelijke verwachtingen
Hoe maak je duidelijk wat een goede spreekbeurt is? Het opstellen, overlopen en meegeven van evaluatiecriteria kan helpen, maar volstaat vaak niet. De criteria zijn voor leerlingen moeilijk te begrijpen. Wat wil dat nu echt zeggen: ‘het gebruiken van een uitgebreide en wisselende woordenschat en zinsbouw ’?
Leerlingen actief laten werken met voorbeelden en als leraar een model zijn, blijkt wel de sleutel tot succes omdat je hen ervaring biedt. Enkele concrete opties voor in de klas:
- Geef zelf een goede spreekbeurt en verwoord tijdens of nadien stapsgewijs hoe je tot dit resultaat gekomen bent. Zo oefen je jouw modelfunctie uit voor je leerlingen. Verwoord niet alleen de inhoud van jouw spreekbeurt maar ook hoe je de voorbereiding hebt aangepakt. Bespreek met de leerlingen wat goed was en wat minder goed zodat ze inzicht krijgen in jouw evaluatiecriteria.
- Film drie spreekbeurten, zelf of vraag de hulp van leerlingen die graag acteren. Als je kan, kies je voor een uitstekende, een goede en een minder goede spreekbeurt. Laat de leerlingen de spreekbeurten bekijken en bespreken: welke vinden ze het beste en waarom? (TIP: neem vanaf nu ieder jaar enkele spreekbeurten op zodat je die met de leerlingen het volgende jaar kan analyseren.)
Meer lezen over de bouwstenen van deze aanpak?
- Sta stil bij en verwoord jouw denken en gedrag (Groeien in executieve functies, blz 38-40)
- Maak onbewust gedrag bewust (Groeien in executieve functies, blz 43-54)
- Heldere kwaliteitsverwachtingen (Feedback in de klas, blz. 37 e.v.)
- Laat leerlingen in groepjes eerder werk analyseren (Feedback in de klas, blz. 58)
Stap 2: De voorbereiding
De leerling maakt een stappenplan
Na de vorige werkvormen weten je leerlingen al concreet wat er van hen verwacht wordt. Nu is het tijd om zelf aan de slag te gaan. En daarvoor hebben ze een antwoord nodig op de volgende vragen:
- Wat wil je bereiken?
- Wat dient er allemaal te gebeuren?
- In welke volgorde kan je de verschillende stappen uitvoeren?
- Wat zijn de belangrijkste stappen?
- Waar neem je best meer tijd voor?
- Wanneer zal je starten? En wat kan een check zijn zodat je dit ook daadwerkelijk doet?
Geef de leerlingen denktijd om hun eigen stappenplan op te stellen: wat is hun weg richting het doel? Op deze manier zorg je ervoor dat elke leerling leert hoe een grote opdracht uit te werken. Is het de eerste keer dat de leerlingen dit doen of is dit te hoog gegrepen voor jouw klasgroep, stel dan samen een stappenplan op.
Vervolgens voorbereiden maar! Als de tijd het toelaat, waarom niet in de klas?
Wist je overigens dat je leerlingen tijdens het voorbereiden en geven van een spreekbeurt, ook hun executieve functies oefenen en uitdagen. Enkele voorbeelden:
| Impulscontrole | Je niet laten afleiden door de andere klasgenoten tijdens het geven van de spreekbeurt en je goed concentreren op wat je wilt vertellen. |
| Werkgeheugen | Je onthoudt de rode draad van wat je wilt vertellen en je beantwoordt gerichte vragen van klasgenoten tijdens jouw spreekbeurt. |
| Cognitieve flexibiliteit | Misschien rekende je erop dat je veel informatie over jouw onderwerp zou vinden via het internet, maar vind je juist weinig terug. Waar ga je dan wel de nodige informatie vinden? |
| Emotieregulatie | Misschien ben je best wel zenuwachtig om voor de klas te praten. Wat doe je om rustig te blijven? |
| Plannen en organiseren | Je stelt een planning op over wat je wilt opzoeken, wanneer je eraan wilt werken, wanneer je eens wilt oefenen etc. |
| Gedragsevaluatie | Je stelt jezelf misschien wel eens de vraag of je nu alle informatie gevonden hebt die je zocht en of jouw spreekbeurt volledig is. En nog meer kans dat je na jouw spreekbeurt even nadenkt over wat je goed of minder goed gedaan hebt. |
| Probleemoplossend denken | Tijdens het voorbereiden duiken er vast en zeker wel eens problemen op. Hopelijk ga je ze niet uit de weg en zet je door om ze ook op te lossen. |
Tussentijdse bespreking
Leg een datum vast waarop iedere leerling meebrengt wat hij al verzameld of uitgewerkt heeft. Spreek op voorhand af wat er minimaal verwacht wordt. Bespreek (klassikaal) samen de voorlopige versies:
- Waar zit je in jouw stappenplan?
- Wat heb je al opgezocht en wat weet je dus al over dit onderwerp?
- Wat wil je vertellen?
- In welke volgorde wil je dit vertellen? Waarom op deze volgorde?
- Wat is belangrijk en waar wil je voldoende tijd aan besteden?
Geef klassikale feedback op de voorlopige versies en de bespreking: toon goede voorbeelden en koppel ze opnieuw aan jouw verwachtingen. Vraag vervolgens elke leerling kort te verwoorden wat hij meeneemt uit de tussentijdse bespreking en hoe hij de presentatie nog wat kan verbeteren.
Meer weten over het belang van stapsgewijs opbouwen van een spreekoefening? Martin Valcke vertelt erover in de Wereld van Sofie.
Kan je met jouw leerlingen nog een stapje verder en laat de tijd het toe? Laat ze hun voorlopige versies bespreken in kleine groepen. Per leerling formuleren ze dan een top (wat zou ik zelf ook doen en neem ik mee in mijn volgende versie) en een tip (wat kan je nog beter doen). TIP: Is dit nog moeilijk voor jouw leerlingen, bied hen feedbackopties of feedbackzinnen aan.
Meer lezen over de bouwstenen van deze aanpak?
- Leer je leerlingen plannen en organiseren (Groeien in executieve functies, blz. 144-147)
- Geef feedback op het plan van aanpak (Feedback in de klas, blz. 120)
- Geef klassikaal feedback (Feedback in de klas, blz. 115)
- Laat leerlingen elkaar feedback geven (Feedback in de klas, blz. 126)
Repeteren
De leerlingen oefenen de spreekbeurt in groepjes per drie of vier. Ze vullen de evaluatiecriteria voor elkaar in. Ze formuleren opnieuw een top en een tip. Op deze manier zien ze verschillende voorbeelden (‘modellen’) en horen ze jou en de medeleerlingen hun denken en gedrag verwoorden. Wat vaak onbewust blijft, wordt hiermee bewust.
Ze bespreken ook wat ze moeilijk vinden bij en wat hen zou kunnen helpen tijdens het voorbereiden en geven van de spreekbeurt. Zo krijgen ze onder andere de kans om samen te onderzoeken over wat helpt als je iets moeilijk kan onthouden of als je wel best zenuwen hebt om voor de klas te praten.
Iedere leerling kiest één of twee tips waar hij effectief mee aan de slag gaat.
Stap 3: Showtime
Elke leerling brengt goed voorbereid zijn verhaal voor de klas. Na de spreekbeurt vertelt de leerling kort met welke tip hij aan de slag gegaan is.
Eventueel kan je de leerlingen zichzelf en elkaar ook nog feedback laten geven: een top en een tip voor zichzelf en voor drie andere leerlingen.
Blik tot slot klassikaal terug: de leerlingen reflecteren over hun stappenplan. Wat ging goed en wat kon beter? Was de voorstelling beter dan de repetitie? Welke tip en welke strategie hebben het meest geholpen? Hoe weet de leerling dat? Welke tips neem je mee voor de volgende keer? Hou deze tips zorgvuldig bij voor de volgende spreekbeurt
Meer lezen over de bouwstenen van deze aanpak?
- Maak onbewust gedrag bewust (Groeien in executieve functies, blz 43-54)
- Van feedback als eindpunt naar feedback als startpunt (Feedback in de klas, blz. 84)
Stap 4: Vieren!
Niets zo motiverend als vooruitgang boeken. Voor alle leraars en leerlingen: Applausje voor jezelf.
Kost dit allemaal niet veel tijd?
Ja, dat klopt natuurlijk. Een aantal van de werkvormen die we presenteren kosten wat tijd in de les. Maar dat is wel tijd die oplevert, op korte en lange termijn. We geven graag een aantal overwegingen mee.
- Je zet met deze aanpak in op de spreekbeurt, maar minstens evenveel op het stimuleren van zelfsturing, leren leren, executieve functies. Dit rendeert ook in alle andere vakken.
- Je maakt het oefenen van de spreekbeurt minder afhankelijk van de ondersteuning die ouders thuis al dan niet kunnen bieden. Je biedt dus kansen aan alle leerlingen.
- Je hoeft niet alle stappen te zetten die we voorstellen. Kies uit de suggesties wat bij jou past. Begin met één extra stap in te bouwen.
- Doe misschien één spreekbeurt minder en vervang door bovenstaande aanpak. Het is soms beter om wat minder te doen, maar voldoende tijd te nemen voor diepgang, dan om veel te doen. Een klassiekere aanpak lijkt misschien efficiënter, maar leidt wellicht tot oppervlakkiger leren.